مالیات بر ارزش افزوده
اقتصادی
مالیات بر ارزش افزوده
مالیات موضوعی است با پیشینه تاریخی بلند و یکی از اصلی ترین شیوه های درآمد حکومت و دولت هر کشوری است. مالیات انواع مختلفی دارد و بر هر موضوعی میتواند اعمال شود ، هر موضوعی که در آن سود و درآمد و پول درجریان باشد مالیات بخش جدایی ناپذیر ان است.
یکی از شیو های مالیات که چند سالی است بر اقتصاد کشور ها اعمال میشود مالیات بر ارزش افزوده است ، البته قوانین این نوع از مالیات از قدیم نوشته شده و در هر برهه از تاریخ به نحوی خاص دریافت شده است. ایستافو
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
مالیات بر ارزش افزوده ، مالیاتی است که از مصرف کننده و یا خریدار نهایی محصول و خدمات اخذ میشود.
حکومت ها معتقند که همانگونه که فروشنده ها باید از سود درآمد خود مالیات بپردازند ، خریدار و مصرف کننده آن محصول و خدمات نیز باید مالیات پرداخت کنند ، چرا ؟ زیرا محصول و یا خدماتی که برای یک خریدار و مصرف کننده ارائه میگردد با برقراری بستر و شرایطی از قبیل ( خدمات شهرداری ها ، راهسازی ها ، سازمانهای مجری انرژی و نیرو ، برق و اب و گاز ، ادارات استاندارد و غیره) تولید و آماده خدمت شده است و همه ی ارگان های دخیل در آماده سازی و رسیدن آن به مصرف کننده نهایی خدمتی ارائه کرده اند.!
مالیات بر ارزش افزوده همانگونه که از نامش پیداست بر ارزش کالا و خدمات اعمال میشود. یعنی اینکه هر چقدر ارزش یک کالا و خدمات و کاری که بر روی تولید و آماده سازی آن اعمال شده است بیشتر باشد ، مقدار بیشتری از ارزش پولی را نیز شامل میشود.
به عنوان مثال
یک قطعه چوب بریده شده از درخت اگر به یک قاب عکس تبدیل شود کمی ارزش آن افزایش پیدا میکند . اگر به یک میز تبدیل شود ارزش آن دو چندان میشود. اگر همان قطعه چوب به یک خانه تبدیل شود ارزش آن چندین برابر میشود چون کار بیشتری بر روی آن انجام میشود.
مثال دوم
یک قطعه آهن دارای ارزش یک است اگر این آهن به ستون تبدیل شود ارزش آن دو میشود و اگر آن ستون به یک سایبان فلزی تبدیل شود ارزش آن چهار میشود ، به همین ترتیب ارزش مالیاتی آن نیز افزایش پیدا میکند.
مقدار مالیات بر ارزش افزوده
مقدار مالیات بر ارزش افزوده در کشور های مختلف فرق میکند و از صفر درصد تا 25 درصد ارزش کالا و خدمات متغییر است .
قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران در سال 1366 توسط دولت در قالب لایحه به مجلس فرستاده شد و پس از کش و قوس های فراوان و اصلاحات مختلف بالاخره در مهر ماه سال 1387 توسط دولت نهم به مرحله اجرا درآمد ، البته اجرای این قانون در ابتدا به صورت آزمایشی و به مدت 5 سال بوده است ، مقدار این مالیات از ابتدا 3 درصد پیش بینی شده بود و در ادامه به 9 درصد افزایش یافت.
معافیت های مالیات بر ارزش افزوده
در قانون مالیات بر ارزش افزوده بسیاری از کالاها و خدمات نیز از پرداخت ارزش افزوده معاف شده اند. که به شرح ذیل می باشند.
الف ـ‌کالا
1 ـ محصولات کشاورزی فرآوری نشده ؛ پوست گیری، خشک کردن و بسته بندی، فرآوری تلقی نمی شود؛
2ـ دام و طیور زنده و آبزیان، زنبور عسل، نوغان و ابریشم؛
3ـ خوراک دام و طیور و آبزیان و زنبور عسل؛
4ـانواع کود، سم، بذر و نهال
5 ـ آرد گندم، نان (اعم از صنعتی و سنتی)،گوشت، تخم مرغ، چای، قند، شکر و روغن نباتی و حیوانی آماده برای مصرف غذایی، برنج، حبوبات، پروتئین سویا، شیر، ماست، پنیر، عسل، کره، و شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان؛
6 ـ کتاب، روزنامه، مجله و نشریات (اعم از کاغذی یا فایل الکترونیکی)، انواع دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ و تحریر با وزن حداکثر تا 250 گرم در هر متر مربع؛
7 ـ کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با تأیید هیأت وزیران؛
8 ـ کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات وارد کشور میشود؛
9 ـ اموال غیر منقول، اعم از عین و منفعت؛
10 ـ انواع داروهای درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و اقلام مصرفی درمانی که فهرست آنها به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت جهاد کشاورزی حسب مورد، به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می گردد
ب ـ خدمات
1 ـ خدمات پوست گیری و خشک کردن محصولات کشاورزی؛
2 ـ انواع خدمات درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی)، خدمات توانبخشی و حمایتی و خدمات آرامستان‌ها؛
3 ـ خدمات مشمول فصل مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات‌های مستقیم؛
4 ـ انواع خدمات مالی و اعتباری:
الف ـ خدمات مالی و اعتباری دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی
ب ـ خدمات دفاتر نمایندگی بانک های خارجی دارای مجوز
ج ـ خدمات اعتباری قرض الحسنه صندوق های قرض الحسنه
دـ خدمات صندوق های مالی و اعتباری
هـ ـ خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس
و ـ سود سهام، نقل و انتقال سهام، سود گواهی سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری، نقل و انتقال گواهی سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری
5 ـ خدمات حمل و نقل:
الف ـ خدمات حمل و نقل عمومی مسافری درون و برون شهری جاده‌ای، ریلی، هوایی، دریایی
ب ـ خدمات حمل و نقل بین المللی اعم از جاده‌ای، ریلی، هوایی، دریایی، و ترانزیت
6 ـ خدمات آموزشی و پژوهشی طبق آیین‌نامه‌ای
7 ـ خدمات تبلیغات و آگهی روزنامه ها؛
8 ـ رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی، تجهیزات نظامی و اطلاعاتی
نقد بر مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده در ایران با اتفاقات زیادی همراه بود ، اولین واکنش ها به اعمال این قانون توسط صنف طلا فروشان صورت گرفت و باعث تعطیلی و اعتصاب چندین روزه بازار ها در تهران و شهر های بزرگ شد.دلیل این اعتراض بالا بودن هزینه ی تمام شده برای خریدار و در نهایت رکود و امتناع از خرید توسط مشتری ها بود.
همواره این قانون در ایران توسط مخصوصا واحد های تولیدی مورد نقد و اعتراض شدید است و فروشنده یا تولید کننده می بایست به هر روشی این مقدار را از خریدار اخذ نماید و به خزانه دولت واریز کند و که این موضوع درگیری هایی را بین خریدار و فروشنده پیش آورده است و خیلی از خریدار ها از خرید امتناع می کنند.
اخذ مالیات بر ارزش افزوده توسط فروشنده از خریدار منوط به ارائه گواهی نامه تایید شده ثبت نامی از سازمان امور مالیاتی میباشد و اگر واحد و بنگاهی این گواهی را نداشته باشد حق دریافت مالیات بر ارزش افزوده را ندارد. خریدار می تواند بصورت آنلاین در سایت www.evat.ir صحت گواهی نامه مالیات بر ارزش افزوده را با کد اقتصادی و یا شناسه ملی فروشنده بررسی نماید.
نقد دیگری بر مالیات بر ارزش افزوده وارد است ایجاد شکاف طبقاتی اقتصادی است ، اگر یک محصول 100 تومان ارزش داشته باشد ارزش افزوده آن 9 تومان میشود ، این مقدار 9 تومان برای یک کارگر یا کارمند حجم بیشتری از حقوق را در بر میگیرد تا یک مدیر و فرد ثروتمند.
همچنین مقدار مالیات بر ارزش افزوده برای همه نوع کالا و خدمات مقدار 9 درصد است که این موضوع خود مشکلی بزرگ و کاری غیر حساب شده است. چرا که هر کالا و خدماتی ارزش افزوده آن با دیگری فرق دارد به عنوان مثال : یک خودرو با امکانات عالی و قیمت بالای 100 میلیون تومان با یک خودکار ، ارز افزوده آن کی نیست.!
در اغلب کشورهای توسعه یافته و پیشرفته این مالیات بصورت درست و اصولی و بر پایه میزان رکود و تورم اقتصادی آن کشورها و نیز بسته به نوع کالا و خدمات اخذ میشود و در عوض خدمات ارائه شده توسط حکومت و دولت قابل لمس است و کیفیت خدمات و کالا افزایش پیدا میکند.
متاسفانه در ایران قانون مالیات بر ارزش افزوده بیشتر از آنکه به سود تولید ، خدمات و اقتصاد جاری کشور باشد به عنوان عاملی خطرناک و نابود کننده تبدیل شده و بسیاری از اصناف و صنایع را به تعطیلی و رکود شدید رسانده است ، دلیل اصل آن هم همخوانی نداشتن قوانین اصولی با اقتصاد مریض و خراب ایران است ، بدین صورت که قانونی بسیار اصولی و عالی را برای جریان اقتصادی فلج و با رکود تجویز کرده اند که نه تنها کمکی نمیکند بلکه آن را به سمت سقوط سوق میدهد.
سود حاصل از مالیات بر ارزش افزوده در ایران حجم بسزایی از درآمد دولت را تشکیل میدهد و به تنهایی میزان 25 درصد از کل درآمد های مالیاتی را از آن خود کرده است ، این موضوع باعث شده حکومت و دولت هر سال در اخذ آن حریص تر بشوند و همچنین در اقدامی ناشایست مقدار آن را افزایش دهند.
قوانین مربوط به مالیات بر ارزش افزوده نیز بسیار سخت و با جرایم سنگینی در صورت نپرداختن و یا دیکرد آن اعمال میشود (ماهی 2.5 درصد)، حال آنکه مقدار خود مالیات بر ارزش افزوده را تولید کنندگان و فروشندگان به زحمت از خریدار دریافت و یا از جیب خود پرداخت میکنند.
از میزان مالیات بر ارزش افزوده بخشی از آن در اختیار شهرداری ها و استانداری ها به عنوان ردیفی از بودجه درآمدی آنها تعلق میگیرد و بخش دیگر آن توسط دولت دریافت میشود به عنوان مثال از مقدار 9 درصدی که در حال حاضر دریافت میشود ، 3 درصد عوارض شهرداری ها و 6 درصد حق حاکمیت است.
با توجه به شرایط اقتصادی ایران و تحریم هایی که در بیشتر زمینه های درآمدی دولت (مخصوصا فروش نفت) وجود دارد ، دولت باید درآمد خود را از جایی دیگر تامین کند و آن نیز اخذ مالیات با شیوه و نام های مختلف است.! تحریم هایی که خود دولت ها دلیل آن شده اند و هزینه ی ان را بر دوش مردم بخصوص تولیدکنندگان و کارآفرینان است.
قانون مالیات بر ارزش افزوده قانونی بسیار خوب و اصولی است اما در حال حاضر برای اقتصاد ایران اصلا خوب نیست و بزودی با این شیوه ، اقتصاد ایران را به ورشکستگی کامل میرساند و تمامی واحد های تولیدی در مرحله اول و بنگاه های اقتصادی را در مرحله دوم به تعطیلی صد درصدی و کامل میکشاند.
نویسنده : مهدی قربانی
منبع : واحد تولید محتوا ایستافو
