نقشه برداری و ترازیابی

---

 

نقشه برداری

 

علم نقشه برداری به علم اندازه گیري دقیق و تعیین موقعیت عوارض روي سطح زمین به صورت نسبی اطلاق می گردد و عوارض می تواند بصورت طبیعی و مصنوعی باشد. نقشه برداری را می توان به انتقال اطلاعات مکان ها یا داده ها به صفحه ای صاف و یا کامپیوتری جهت نمایش استفاده کرد. نقشه ها به جهت کاربری ، خصوصیات و اهداف مختلفی ساخته می شوند.

 

نقشه ها عموما به صورت تک منظوره که هدف خاص را ارئه می دهند و یا چند منظوره که برای اهداف و کاربران مختلف ساخته می شوند.

 

مهندسی نقشه برداری :

 

تهیه نقشه برای فعالیت های عمرانی مانند احداث راه ها ، تونل ها ، مترو و ... ضروری ترین و اولین پارامتر ها است.

 

مهندسی نقشه برداری رشته ای است که به مباحث مربوط به جمع آوری اطلاعات زمینی به منظور تهیه نقشه به روش های متفاوت می پردازد.

 

 
 

 

 

مفاد و مندرجات نقشه :

مفاد و مندرجات 3 دسته هستند :

1- مندرجات ابتدایی : شامل موضوعات اصلی نقشه (زمین شناسی ، گسل)

2- مندرجات ثانویه : نقشه هایی که از روی آنها نقشه ها موضوعی می شوند ( نقشه توپوگرافی)

3- مندرجات حمایت کننده : اطلاعات حاشیه ای نقشه (مقیاس و عنوان)

انواع نقشه :

1- نقشه خطی

در نقشه های خطی عوارض به شکل سمبل هایی به همراه نوشته جهت بیان خصوصیات آنها می پردازد.

2- نقشه عکسی

عکس ها خود عوارض را به تصویر می کشند و نسبت به نقشه های خطی مزایای بیشتری دارد و فایده دیگر عکس نمایش جزئیات بدون عمل جنرالیزه نمودن است.

3- نقشه ماهواره ای

تعیین مختصات بوسیله  GPS-SLR-LLR

 

اندازه گیری ها در نقشه برداری به 3 دسته تقسیم می شوند:

1-محاسبات :

با توجه به اندازه گیری های انجام شده محاسبات انجام می شود.

2-عملیات صحرایی :

شناسایی و بازدید اولیه و انتخاب ایستگاه های اندازه گیری و راس های کار و اندازه گیری ارتفاعات ، زوایا و طول ها

3-تهیه نقشه :

با توجه به مقیاس ها و محاسبات مورد نیاز اندازه گیری های انجام شده روی صفحه انتقال داده می شود.

 

انواع نقشه برداری :

1- نقشه برداری معادن

2- نقشه برداری مسیر

3- نقشه برداری نظامی

4- نقشه برداری ثبتی

5- نقشه برداری هیدروگرافی

6- نقشه برداری ابینه تاریخی

7- نقشه برداری هوایی

8- نقشه برداری شهری

 

 
 

 

اهمیت نقشه برداری :

 

یکی از قدیمی ترین تکنیک های مورد استفاده نقشه برداری است که برای تعیین حدود اراضی کشاورزی استفاده می شود.

 

بیشترین کاربرد نقشه برداری :

 

1- پیاده سازی دستگاه های صنعتی بسیار بزرگ.

 

2- کنترل پروژه های اجرایی و تعیین میزان نشست ساختمان ها.

 

3- هموار کردن زمین های شهر سازی و کشاورزی.

 

:سیستم های مختصات در نقشه برداری

1- سیستم مختصات قطبی

 

2- سیستم مختصات قائم الزاویه

 

3- سیستم مختصات جغرافیایی

 

کانوا یا نقاط پایه در نقشه برداری :

برای تهیه نقشه بصورت مستقیم مانند کارهای زیربنایی باید از کل به جزء انجام شود به این صورت که ابتدا چهارچوبی برای تهیه نقشه ایجاد و به اتکای آن کارهای مختلف نقشه برداری را دنبال کرد.نقاط انتخاب شده را نقاط پایه یا کانوا گفته می شود.

 

ترازیابی

ترازیابی شاخه ای از نقشه برداری مهندسی عمران است که برای اندازه گیری ارتفاع یک نقطه  از سطح زمین یا ارتفاع نقاط مختلف نسبت به یک نقطه ثابت ویا اختلاف ارتفاع بین دو یا چند نقطه می باشد. ترازیابی دقیق به صورت متداول با استفاده از دوربین های ترازیاب از روش های متداول در اجرای طرح های عمرانی و پروژه های صنعتی می باشد. ترازیابی در تبدیل عکس های هوایی و ماهواره ای به نقشه استفاده می گردد. این روش ترازیابی با توجه به اینکه روش سنتی می باشد و هزینه و زمان زیادی دارد ولی به دلیل دقت بسیار بالا هنوز در کشور روش دیگری جایگزین نشده است. ایستافو

 

 

انواع روش های  ترزیابی :

 

1-مستقیم

 

2-مثلثاتی

 

3-فشارسنجی

 

4-استادیمتری

 

ترازیابی مستقیم :

 

پرکاربرد ترین روش ترازیابی ، ترازیابی مستقیم می باشد که اندازه گیری به طور مستقیم توسط ابزار الات ترازیابی انجام می شود.

 

انواع ترازیابی مستقیم :  (براساس مشاهدات و موقعیت دستگاه)

 

1- ترازیابی ساده

 

2- ترازیابی شناور

 

3- ترازیابی تفاضلی

 

4- ترازیابی متقابل

 

5-ترازیابی دقیق

 

6- ترازیابی مقاطع

 

ترازیابی ساده

در این روش دستگاه ترازیابی را بین دو نقطه که می خواهیم ارتفاع آنها را تعیین کنیم قرار می دهیم و میله های ترازیابی را بین دو نقطه قرار داده و دستگاه ترازیابی به آنها نشانه روی می کند. این روش فقط زمانی مورد استفاده می شود که بدون مانعی در دید و در نزدیک یکدیگر باشند.

 

ترازیابی شناور

در این روش نقطه مبنا از ایستگاه کاری دور است در نتیجه یک نقطه به عنوان نقطه مبنای موقت در ایستگاه کاری ای که موقعیت آن براساس نقطه مبنای اصلی است تععین می کنیم ولی این روش دقت بالایی ندارد و برای تعیین ارتفاع تقریبی بکار می رود.

 

ترازیابی تفاضلی

این روش زمانی استفاده می شود که فاصله بین 2 نقطه بیشتر باشد. تعدادی ایستگاه داخلی مستقر می کنیم و ترازیاب در هر ایستگاه قرار می دهیم و ارتفاع نقاط بین ایستگاه ها را می خوانیم و در نهایت اختلاف 2 نقطه اصلی را بدست می آوریم.

 

ترازیابی متقابل

این روش زمانی که 2 نقطه دارای دید نباشند و بیشتر در دریاچه ها و رودخانه ها مورد استفاده قرار می گیرد.

 

ترازیابی دقیق

این روش مانند روش ترازیابی تفاضلی است ولی با ضریب دقت بالاتر.

 

ترازیابی مقاطع

این روز ترازیابی بیشتر ارتفاع نقاط در طول یک خط مانند ریل ، رودخانه یا جاده ها استفاده می شود. در نتیجه ارتفاع کاهش یافته محاسبه شده و این ارتفاعات مقطع طولی و عرضی مسیر را مشخص و ترسیم می کند.

 

 

 

ترازیابی مثلثاتی

 

در این روش ترازیابی ارتفاع نقاط و یا اختلاف ارتفاع بین آنها با مشاهده فاصله ی افقی و زاویه قائم اندازه گیری می شود و برای یافتن یک نقطه از زاویه و فاصله افقی از روابط مثلثاتی اسستفاده میشود.

 

ترازیابی فشار سنجی

 

در این روش با استفاده از فشار سنج اختلاف فشار اتمسفر بین 2 نقطه مشاهده شده و بر اساس آن اختلاف ارتفاع بین 2 نقطه تعیین می شود.

 

ترازیابی استادیمتری

 

این روش تغییر یافته ی ترازیابی مثلثاتی است و در آن قوانین تاکئمتری برای تعیین ارتفاع نقاط استفاده شده است و در این روش خط دید نسبت به افق اندکی شیب دار می شود.

 

دستگاه ترازیاب :

 

دستگاه ترازیاب شامل:

 

1-تلسکوپ

 

2-ترازها

 

3-پیچ تنظیم

 

4-صفحه ی مدرج زاویه افقی

 

 

نویسنده : مصطفی حسینی

منبع : واحد تولید محتوا ایستافو